ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΙΑΖΥΓΙΩΝ

Πετρίδης Βασίλης, Γιάγκος Χρήστος, ορκωτοί λογιστές ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΙΑΖΥΓΙΩΝ

Πετρίδης Βασίλης, Γιάγκος Χρήστος, ορκωτοί λογιστές

Σχεδόν ποτέ δεν μελετήθηκε η οικονομικο-κοινωνική διάσταση και συνέπειες από ένα διαζύγιο. Σήμερα σας παραθέτουμε κάποια θέματα:

Α. Οικονομικά

Καμία μέριμνα από την Πολιτεία μέχρι σήμερα εκτός ελαχίστων παροχών που θεσπίστηκαν με το Ν. 3296/2004 ήτοι:

· Μείωση 20% του φόρου (με ανώτατο ποσό € 3.000) επί του καταβαλλόμενου ποσού διατροφής στη σύζυγο, ενώ αντίθετα κανένα ποσό διατροφής που καταβάλλεται για τα τέκνα, δεν εκπίπτει (Ν. 2396/04 αρθ. 9, § 3, περ. δ).

Επί πλέον το αποκτώμενο εισόδημα των τέκνων από τη διατροφή που καταβάλλεται σε αυτά με δικαστική απόφαση ή συμβολαιογραφική πράξη, δεν θεωρείται εισόδημα (Εγκύκλιος ΠΟΛ. 1042/8-2-1993). Δηλαδή η Πολιτεία συνηγορεί υπέρ του μαύρου χρήματος.

· Για ποσά που καταβάλλει ο πατέρας για ασφάλεια ζωής, προσωπικών ατυχημάτων, θανάτου, ασθενείας κ.λ.π. των τέκνων του ο φόρος μειώνεται μέχρι 10% του αφορολόγητου ποσού του (α) κλιμακίου υπολογισμού του φόρου εισοδήματος δηλ. μέχρι € 120,00 περίπου σήμερα (Ν. 2238/1994, αρθ. 8, § 1α).

Σε όλα τα υπόλοιπα οικονομικά – φορολογικά θέματα η ιδιότητα «πατέρας» δεν λαμβάνεται καθόλου υπόψη και αντιμετωπίζεται ως «άγαμος» δηλαδή ως να μη συνέβαλε στη διαιώνιση του Ελληνικού Έθνους που τόσο έχει ανάγκη σήμερα με τη φθίνουσα γεννητικότητα και την, με γεωμετρική πρόοδο, αυξανόμενη απώλεια ανθρώπινων ζωών από τροχαία.

Παραδείγματα:

1. Τα έξοδα μετοίκησης – μετακόμισης τα χρεώνεται ο άνδρας, όπως και το ενοίκιο νέας κατοικίας, επίπλωση, κτλ..

2. Χρεώνουν στον άνδρα – πατέρα διατροφή τόσο για τα παιδιά όσο και για τη σύζυγο εάν δεν εργάζεται. Το ποσό της διατροφής δεν εξαρτάται από τις οικονομικές δυνατότητες του πατέρα αλλά από το τι θα καταθέσουν οι μάρτυρες.

3. Δυσανάλογα και άνισα κρίνει ο δικαστής ότι η μητέρα «ξοδεύει» για την επιμέλεια σε είδος και αυτό το μετατρέπει σε χρήμα για τον πατέρα. Συχνότατα τα χρήματα των διατροφών αποτελούν σχεδόν αποκλειστικά χρηματοδότηση δικαστικών επιθέσεων εναντίον του από την πρώην σύζυγο.

4. Δεν λαμβάνονται υπόψη οι μετακινήσεις του πατέρα για την επικοινωνία με τα παιδιά, έξοδα ταξιδιού, ξενοδοχείο, φαγητό, ρούχα, ψυχαγωγία των παιδιών κατά τις ημέρες επικοινωνίας, και άλλα έξοδα του πατέρα. Επίσης τα δικαστικά έξοδα σε εναλλασσόμενες συνήθως δίκες, που είναι κυριολεκτικά δυσβάστακτα και εξοντωτικά για πολύτεκνες οικογένειες, το πρόβλημα πολλαπλασιάζεται με τον αριθμό των παιδιών. Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας και κοινωνικές υπηρεσίες γνωρίζοντας ότι αποτελούν «σημεία φυγής» και θέσεις κλειδιά στις δικαστικές διαμάχες, (δεν είναι δα και κανένας δύσκολος πελάτης μια διαλυμένη οικογένεια,) ενεργούν απλώς διεκπεραιωτικά, σχεδόν ανεξέλεγκτα, αντιεπιστημονικά, σχεδόν ερασιτεχνικά, ζητώντας εκβιαστικά υπέρογκες (νόμιμες) αμοιβές απαγορευτικές για τον μέσο Έλληνα, για πραγματογνωμοσύνες που τυχόν ζητηθούν.

5. Δεν λαμβάνονται υπόψη τα έξοδα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ασφαλιστικά, συμβολαιογραφικά, κτλ. για τα παιδιά.

Το ποσό της διατροφής δεν αφαιρείται από το εισόδημα, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να συμμετάσχει στα προγράμματα κοινωνικού Τουρισμού, Να θεωρείται «άγαμος» για να τύχει απαλλαγής Α’ κατοικίας γιατί λαμβάνονται υπόψη ελάχιστα τετραγωνικά μέτρα (35) τα οποία θεωρούνται επαρκή για την κάλυψη των αναγκών του και έτσι δεν απαλλάσσεται του φόρου της Α’ κατοικίας σε περίπτωση νέας αγοράς (π.χ. διαμερίσματος 70 τ.μ.) κ.α., κ.α.

Χορηγούμενα στοιχεία σε πρώην συζύγους για τον καθορισμό του ύψος της διατροφής.

Με τη διάταξη του άρθρου 1445 του Α.Κ. (ν. 1329/83) κάμπτεται το φορολογικό απόρρητο στη φορολογία του εισοδήματος, με σκοπό να εξασφαλιστεί η πραγματοποίηση του δικαιώματος της διατροφής, με την καθιέρωση υποχρέωσης του Οικονομικού Εφόρου να δίνει κάθε χρήσιμη πληροφορία στον ένα από τους πρώην συζύγους για τα εισοδήματα του άλλου. Η υποχρέωση αυτή υφίσταται μόνο όταν η αίτηση του ενδιαφερομένου διαβιβάζεται μέσω του αρμοδίου Εισαγγελέα και τότε χορηγείται το συνολικό καθαρό εισόδημα από κάθε πηγή. Όσον αφορά τον Κ.Β.Σ. οι πληροφορίες πρέπει να παίρνονται από τα βιβλία και στοιχεία του επιτηδευματία πρώην συζύγου μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις που τα στοιχεία αυτά δεν προκύπτουν από τις δηλώσεις που υποβάλλονται και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αναφέρονται σε δεδομένα συναλλαγών του και γενικά στην επαγγελματική του δραστηριότητα, όπως αυτή προκύπτει από τα τηρούμενα βιβλία και στοιχεία (π.χ. ύψος συναλλαγών με διάφορους προμηθευτές ή πελάτες, ύψος αποδοχών και άλλων παροχών στο προσωπικό που απασχολεί κ.λ.π. (Εγκ. ΠΟΛ 161/83).

Με την 833/1959 γνωμοδότηση του ΝΣΚ, η διάταξη του άρθρου 69 του ν.δ. 3323/1955 (σήμερα άρθρο 85 του Ν. 2238/1994) απαγορεύει, στην απόλυτη γενικότητα της και την προς Δικαστική Αρχή ανακοίνωση των απορρήτων φορολογικών στοιχείων. Εάν όμως επιδιωχθεί από τη Δικαστική Αρχή η κατάσχεση απόρρητων στοιχείων, πρέπει να δηλωθεί εγγράφως από την αρμόδια Δ.Ο.Υ. προς τη Δικαστική Αρχή, ότι αυτά αποτελούν φορολογικό απόρρητο, χωρίς πάντως να αντιταχθεί στην κατάσχεσή τους. Με την εγκύκλιο ΠΟΛ 1260/31.12.2000 που κοινοποιήθηκε η 1601/18.9.2000 έγγραφη απάντηση του ειδικού Νομικού Γραφείο Φορολογίας αναφέρεται ότι τα πιο πάνω εξακολουθούν να ισχύουν και μετά την ψήφιση του άρθρου 25§4 του ν. 1756/1988 και συνεπώς η επιταγή του εισαγγελέα δε δεσμεύει τη Διοίκηση, η οποία δεν υποχρεούται στη χορήγηση των στοιχείων. Άρα, εφόσον έχει εκδοθεί διαζύγιο και ζητούνται στοιχεία από τους πρώην συζύγους για τον καθορισμό του ύψους της διατροφής της συζύγου μπορεί να χορηγηθεί από την Δ.Ο.Υ. βεβαίωση (όχι αντίγραφα φορολογικών δηλώσεων) σύμφωνα με το άρθρο 1445 του Α.Κ.. Αν δεν έχει εκδοθεί διαζύγιο ή ζητηθεί βεβαίωση για τον καθορισμό του ύψους διατροφής τέκνου, τότε χορηγείται βεβαίωση από τη Δ.Ο.Υ. με τα στοιχεία που περιέχονται στους φορολογικούς καταλόγους (παρ. 3 και 4 του άρθρου 85 του Ν. 2238/1994), εφόσον αποδεικνύεται το έννομο συμφέρον.

Φορολογικό απόρρητο σε περίπτωση διάστασης των συζύγων.

Με βάση τη διάταξη του άρθρου 1445 Α.Κ., ο καθένας από τους πρώην συζύγους είναι υποχρεωμένος να δίνει στον άλλον ακριβείς πληροφορίες για την περιουσία του και τα εισοδήματά του, εφόσον είναι χρήσιμες για τον καθορισμό του ύψους της διατροφής. Με αίτηση ενός από τους πρώην συζύγους, που διαβιβάζεται μέσω του αρμοδίου Εισαγγελέα, ο εργοδότης, η αρμόδια υπηρεσία και ο αρμόδιος οικονομικός έφορος είναι υποχρεωμένοι να δίνουν κάθε χρήσιμη πληροφορία για την περιουσιακή κατάσταση του άλλου συζύγου και προπάντων για τα εισοδήματά του.

Επομένως, για να χορηγήσει ο Προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. πληροφορίες για τα εισοδήματα και την ακίνητη περιουσία του προσώπου, για το οποίο αυτές ζητούνται, θα πρέπει να διαβιβαστεί σ’ αυτόν σχετική αίτηση από τον αρμόδιο Εισαγγελέα, εφόσον όμως συντρέχει η τυπική προϋπόθεση του νόμου, δηλαδή αφού διαπιστωθεί από τον Εισαγγελέα ότι το πρόσωπο που ζητάει τις πληροφορίες είναι πρώην σύζυγος του άλλου. Επίσης, όπως έγινε δεκτό με την 833/1959 γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, η διάταξη του άρθρου 85 του ν. 2238/1994 απαγορεύει, στην απόλυτη γενικότητά της και την προς τη Δικαστική Αρχή ανακοίνωση των απορρήτων φορολογικών στοιχείων. Εάν όμως επιδιωχθεί από τη Δικαστική Αρχή η κατάσχεση απορρήτων στοιχείων, πρέπει να δηλωθεί εγγράφως από την αρμόδια Δ.Ο.Υ. προς τη Δικαστική Αρχή, ότι αυτά αποτελούν φορολογικό απόρρητο, χωρίς πάντως ν’ αντιταχθεί στην κατάσχεσή τους (σχετική με το εξεταζόμενο θέμα και η Ε. 13421 (ΠΟΛ. 161/20.10.1983). Εξάλλου, τα έντυπα της αναλυτικής κατάστασης για τα μισθώματα ακινήτων (Ε2) συνοδεύουν τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων, ανάλογα με την κατηγορία των δηλούμενων εισοδημάτων και, εφόσον υποβάλλονται ταυτόχρονα, αποτελούν αδιαίρετη ενότητα με αυτήν και πρέπει να συμπληρώνονται σε όλες τις ενδείξεις τους (σχετική η 1027389/534/Α0012/ΠΟΛ. 1110/22.03.2002 απόφαση του Υπουργού Οικονομικών). Κατά συνέπεια, ως αποτελούντα φορολογικά στοιχεία, καλύπτονται από το φορολογικό απόρρητο της παραγρ. 1 του άρθρου 85 του ν.2238/1994 και δεν επιτρέπεται η χορήγηση φωτοτυπικού αντιγράφου τους, εκτός φυσικά από τις περιπτώσεις που αίρεται το φορολογικό απόρρητο.

Τέλος, με την εγκ. 1099921/2034/Α0012/ΠΟΛ. 1273/12.12.2002 του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών αναφορικά με τη χορήγηση αντιγράφων της κοινής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος στη σύζυγο, τονίστηκε ότι ο σύζυγος λόγω της υποβολής της δήλωσης στο όνομά του δικαιούται να παίρνει αντίγραφα των στοιχείων του φακέλου π.χ. αντίγραφο δήλωσης φορολογίας εισοδήματος (Ε1) και εκκαθαριστικού σημειώματος, τα οποία περιλαμβάνουν και εισοδήματα της συζύγου. Επειδή όμως η δήλωση φορολογίας εισοδήματος είναι κοινή και συνυπογράφεται από τη σύζυγο είναι και δική της δήλωση (σχετ. άρθρα 61 παρ. 2 και 62 παρ. 4 ν. 2238/1994). Επομένως, μπορεί να χορηγούνται και στους δύο συζύγους, κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης, αντίγραφα της κοινής δήλωσης, του εκκαθαριστικού σημειώματος φόρους εισοδήματος και των λοιπών συνυποβαλλόμενων φορολογικών εντύπων που αφορούν τους δύο συζύγους.

Από τα παραπάνω, πάγια θέση της Διοίκησης είναι ότι ούτε η σύζυγος ούτε ο σύζυγος δικαιούνται να λάβουν αντίγραφο της κοινής δήλωσης που υποβλήθηκε στο όνομα του συζύγου,εφόσον έχει κλονιστεί η έγγαμη συμβίωση και πολύ περισσότερο αν έχει εκδοθεί διαζύγιο. ανεξάρτητα από το αν δηλώνεται ή όχι εισόδημα δικό της ή δικό του,

Στην περίπτωση βέβαια που δηλώνεται εισόδημα της συζύγου, μπορεί να πάρει η ίδια προσωπικά μόνο βεβαίωση για τα δικά της εισοδήματα και τις εκπιπτόμενες δαπάνες της ή τα περιουσιακά στοιχεία που έχει περιλάβει στις δηλώσεις που υπέβαλε «από κοινού» με τον πρώην ή τον «εν διαστάσει» σύζυγό της, διότι κατά την έννοια του φορολογικού νόμου, δεν θεωρείται τρίτο πρόσωπο σε σχέση πάντα με τα φορολογικά στοιχεία που αφορούν τα εισοδήματά της, αλλά άμεσα ενδιαφερόμενο πρόσωπο (σχετική και η Ε. 17057/ΠΟΛ 280/16.08.1969).

Από την παράθεση όλων των παραπάνω προκύπτει ότι η Δ.Ο.Υ. μπορεί να χορηγήσει στη σύζυγο βεβαίωση, στην οποία θ’ αναγράφονται αποκλειστικά και μόνο τα στοιχεία που περιέχονται στους φορολογικούς καταλόγους (καθαρό εισόδημα από τις κατηγορίες Δ’ και Ζ’, συνολικό καθαρό εισόδημα το οποίο υπόκειται σε φορολογία και το φόρο που αναλογεί σ’ αυτό), εφόσον αποδεικνύεται ότι αντλεί έννομο συμφέρον (προκειμένου να τα καταθέσει σε δίκη καθορισμού ύψους διατροφής) και σε καμία περίπτωση δεν δύνασθε να χορηγήσετε στοιχεία από άλλες πηγές εισοδήματος καθώς και αντίγραφα των εντύπων Ε2, αφού εμπίπτουν στο φορολογικό απόρρητο, το οποίο δεν αίρεται στην περίπτωσή της, εφόσον ο γάμος της δεν έχει λυθεί με διαζύγιο και επομένως δεν έχει εφαρμογή η διάταξη του άρθρου 1445 Α.Κ. που περιλαμβάνεται στις εξαιρέσεις για άρση του φορολογικού απορρήτου της παρ. 5 του άρθρου 85 ν. 2238/1994 (σχετική με το κριθέν ζήτημα και η Ε. 9646/ΠΟΛ. 237/17.07.1986 διαταγή του Υπουργείου Οικονομικών). (Σχετ. εγγρ. 1091186/1929/10.10.2003).

Β. Κοινωνικά

1.Η πρωτοβουλία για διαζύγιο παίρνεται από τη γυναίκα κατά 70-80%, με διάφορα προσχήματα όπως σωματική βία εναντίον της. Με την αίτηση διαζυγίου ζητά την επιμέλεια των παιδιών, ενώ η ίδια πολλές φορές αδυνατεί, λόγω έλλειψης χρόνου, ν’ ασχοληθεί με τα παιδιά. Έχοντας σήμερα εξασφαλίσει εργασία, μόρφωση, καριέρα, οικονομική ανεξαρτησία, κατοικία, σύνταξη, υγειονομική περίθαλψη, τεχνολογικές ευκολίες, γάμο (κοινωνική αποκατάσταση) παιδιά και με δεδομένη την ανάθεση της επιμελείας των παιδιών σ’ εκείνη (εξασφαλίζοντας αποκλειστική συναισθηματική – υπηρετική «χρήση» των παιδιών της, έως τα γεράματά της καθώς και την επιδίκαση διατροφής σ’ εκείνη.

2.Ο πατέρας – άνδρας αναγκάζεται να φύγει από το σπίτι με δικαστική απόφαση, ανεξάρτητα εάν το σπίτι του ανήκει, εάν έχει λιγότερες οικονομικές δυνατότητες, εάν τα έπιπλα κτλ. έχουν αποκτηθεί με δικό του δάνειο. κ.α.

3.Ο νόμος βοηθά τη γυναίκα που επιθυμεί την ποινική δίωξη του άνδρα για μη καταβολή διατροφής (ακόμα και σε τρεις ημέρες μπορεί να γίνει κατάσχεση από την ημέρα έκδοσης της απόφασης διατροφής), ενώ για άλλα θέματα, όπως επικοινωνίας του παιδιού με τον πατέρα (άρα και αναγκαστικής αποξένωσής του), ο πατέρας δεν δικαιώνεται ποτέ διότι δεν υπάρχει τρόπος εκτέλεσης απόφασης. Ως κατάσχεση, μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο σε κινητό (πχ αυτοκίνητο), όσο και σε ακίνητο (π.χ. οικόπεδο, κατοικία), ή σε μισθό.

4.Εάν δηλωθεί από τη μητέρα (ή τους ψευδομάρτυρες) ότι το παιδί πρέπει να έχει πλουσιοπάροχη ζωή μετά το διαζύγιο, τότε ο (η) δικαστής δικαιώνει το αίτημα ασχέτως εάν δεν υπάρχει οικονομική δυνατότητα από τον πατέρα. Εδώ υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις που αναγκάζουν τον πατέρα να βρει άλλη δουλειά ενώ είναι δημόσιος υπάλληλος, πράγμα παράνομο.

5.Τα παιδιά μεγαλώνουν με μπέιμπυ σίτερ που πληρώνει ο μπαμπάς. Τις περισσότερες φορές σταματούν τα φροντιστήρια, γυμναστική κ.τ.λ. τα οποία δήλωσε η μητέρα ως έξοδα για να επιδοθεί μεγάλη διατροφή και στερούνται της καθημερινής περιποίησης – επιμέλειας από τους δύο γονείς μόνο και μόνο επειδή το θέλησε η μητέρα και κάποια ή κάποιος δικαστής. Επινοούνται δήθεν δραστηριότητες σε ώρες επικοινωνίας που θα αποτελέσουν άλλοθι για παραβιάσεις αποφάσεων επικοινωνίας, με αποτέλεσμα την αποξένωση των παιδιών από τον πατέρα.

6.Τα δικαστήρια συνεχίζονται με τη στήριξη των δικηγόρων που υποσκάπτουν την ανθρώπινη σχέση των γονέων. Ας μην ξεχνάμε ότι από ένα διαζύγιο, ζει και συντηρείται ένας δικηγόρος. Πολλοί δικηγόροι, πέραν κάθε δεοντολογίας, υποδαυλίζουν την αντιπαλότητα οδηγώντας τους πρώην συζύγους σε αέναες δικαστικές διαμάχες.

7.Απουσιάζει παντελώς από το οικογενειακό δίκαιο ο οικογενειακός δικαστής που θα κρίνει σύμφωνα με όλες τις παραμέτρους που θα έχουν ελεγχθεί από μηχανισμούς των υπουργείων και της δικαιοσύνης. Δεν υπάρχει υποστηρικτικός φορέας και κοινωνικές υπηρεσίες ούτε διαμεσολαβητής που θα ενεργήσει πριν την καταστροφή (διαζύγιο). Ίσως οι καλόπιστοι να πιστεύουν ότι με τα παραπάνω αποφεύγονται τα διαζύγια, το βέβαιο είναι ότι με τούτα και με τα άλλα οι νέοι αποφεύγουν το γάμο, οι έγγαμοι την τεκνοποιία, με αποτέλεσμα την δραματική μείωση του πληθυσμού, ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της χώρας μας σε επίπεδο εθνικό, οικονομικό, κοινωνικό, ασφαλιστικό, πολιτισμικό.

8.Μετά τα παραπάνω, ο άνδρας αναγκάζεται να εξοντωθεί οικονομικά, άρα και κοινωνικά, συναισθηματικά και επαγγελματικά, να μη μπορεί να συντηρήσει ούτε τον εαυτό του, να απομονωθεί, να καταστραφεί ή να προβεί σε ακραίες ενέργειες. Συχνά ο πατέρας αναγκάζεται να σταματήσει τελείως την κύρια ή κάποια δευτερεύουσα επαγγελματική του δραστηριότητα, όταν τα έσοδα από αυτή υπερεκτιμούνται από τα δικαστήρια ως πολλαπλάσια των πραγματικών, εκτιμώντας (συχνά εσφαλμένα ο πατέρας) ότι σε επόμενη αίτηση διατροφής αυτά τα «έσοδα» δεν θα ληφθούν υπόψη.

Επίσης, Πολύ σημαντική είναι η διαπίστωση απώλειας εργατο-ωρών από άδειες, παράσταση σε δικαστήρια, ασθένειες εξ’ αιτίας διαζυγίων, απουσίες από εργασία, νομικές και ψυχολογικές συμβουλές, νομικών-δικαστικών ενεργειών, μετακινήσεων κ.α. αλλά και τα έξοδα και διαχείριση διάθεση-απώλεια ή κατανάλωση ενέργειας, κτλ. ρύπανσης από διπλές (δύο αντί ενός)